DIMO CANTANDO: XABIER BLANCO, ao rescate dos sons máis primitivos.

X

PEQUENAS xoias da literatura e da música popular rescatadas da memoria colectiva por este moañés que tivo o privilexio de xogar dende pequeno polos promontorios do Paralaia, con vistas panorámicas a toda a ría de Vigo e ao mar tenebrorum dos vellos conquistadores. A habilidae do pobo para extraer música dos obxectos máis cotiáns é extraordinaria e éntranlle a unha ganas de empezar a petar en todo. Pon po rron pon porron pon  por ron pon.......ai lala la la la la la la!

Ons, a forza do mar

Staffan Mörling, o sueco de Beluso que dignificou os barcos dos pobres

NON NACÍN AQUÍ

Eu  non nacín aquí pero o mar fíxome seu:
a min atrapoume esa chaira que está detrás das ondas,
a que florece escura cando chegan as choivas,
a que no deixa un só día de ruxir
e abala inmemorial como un palpebrexo.
Eu non nacín aquí pero o mar fíxome seu:
eu non o amaba ao chegar pero agora  ámoo,
ten o nome dos meus fillos que naceron onte
ten a forma das miñas mans que debuxaron a casa,
o amor e a súa sombra, a conciencia e o páramo.
A súa historia no é a  miña historia nin aquí xacen os meus mortos,
a súa  lingua érame estraña ata que empecei a pronunciala,
este foi o meu lugar cando aprendín a renderme.
Aquí cúmprese  a sentencia que na auga está escrita:
somos sempre os primeiros á beira do mar,
en mans das ondas que non escoitan máis que o su propio latexo.

Rafael Felipe Oteriño, La Plata, Argentina, 1945

in Faro Vacío

Planas - Testemuño dun etnocidio

Información e vídeo in Naranjas de Hiroshima


A LINGUA É COMPAÑEIRA E INSTRUMENTO DO IMPERIO (título meu)

O Paraguai fala guaraní. Un caso único na historia universal: a lingua dos indios, lingua dos vencidos, é o idioma nacional unánime (1). E sen embargo, a maioría dos paraguaios opina, segundo os inquéritos, que os que non entenden español son comao animais.

De cada dous peruanos, un é indio, e a Constitución de Perú di que o quechua é un idioma tan oficial coma o español. A Constitución dío, mais a realidade non o oe. O Perú trata os indios como äfrica do Sur trata os negros. O español é o único idioma que se ensina nas escolas e o único que entenden os xuíces e os políticos e os funcionarios. ( O español non é o único idioma da televisión, porque a TV tamén fala inglés).

Hai cinco anos, os funcionarios do Rexistro Civil das Persoas na cidade de Buenos Aires negáronse a inscribir o nacemento dun neno. Os pais, indíxenas da provincia de Jujuy, querían que o seu fillo se chamase Qori Wamancha, un nome da súa lingua. O Rexistro arxentino non o aceptou por ser nome estranxeiro(2).

Os indios das Américas viven exiliados na súa propia terra. A linguaxe non é un sinal de identidade, senón unha marca de maldición. Non os distingue: delátaos. Cando un indio renuncia á súa lingua, empeza a se civilizar. Empeza a se civilizar ou empeza a se suicidar?(3)

EDUARDO GALEANO

(1) Con esta expresión Galeano quere referirse ao feito de que é unha lingua  maioriataria, fálase e é entendida  pola  maioría da poboación. Sen embargo está minorizada, desprezada polo poder.

(2) Se non fose literalmente patético, o dato é case cómico. Igual nos pasaba en Galiza non hai moito tempo, cando falabamos galego, na escola recriminábannos e dicíannos que falasemos ben, ou sexa, castellano. Que eramos antes que nada españois e tiñamos que falar a lingua de España. Que é o mesmo que dicirlle a un cabalo que se comporte como un animal antes que como un cabalo, ou non?

(3) Cando un indio renuncia á súa fala para malfalar o idioma do conquistador suicídase tras un proceso de megaimbecivilazación!

NO CAMIÑO DE CORME

cinco carrascas fan batido de moras
con morro de morodo
entre toxos cadavéricos
na tona batida
a punto de neve
do monte
unha billa deita berces
nas berzas da mañá
para acougar as careixas
con caricias de carencias básicas
guindo croios
para axotar xoubas
das laxes fendidas
no medio da touza
as cabazas comen vieiras
na súa lama
o dalai lama prefire carballos
ao vapor da brétema
dos seixos primitivos
saen pelouros líquidos
nos teus beizos cárnicos
son queirugas recén molladas polo orballo
das camariñas
dedúcense camas pequeniñas
as sabas flor extenden arrecendos vibratorios
no tímpano do teu caracol de sons
sen sentido.

GUNNAR EKELÖF

Wöyza - Tempos de Muller

Letra da canción "Tempos de muller" de Wöyza.

A cousa está en aspirar,
En alcanzar as liberdades,
Hay mil razóns, tesme que crer
Teño capacidades,
A nosa luz alumeará,
Unha xeración en igualdades,
Non vou cesar en atopar,
o meu lugar con dignidade.

Nós non vivimos nun segundo plano,
Ninguén dixo nunca que isto fose doado,
Non queda ó noso esforzo en vano
Tódalas mulleres podemos logralo.
Nós non vivimos nun segundo plano,
Ninguén dixo nunca que isto fose doado,
Non queda ó noso esforzo en vano
Tódalas mulleres podemos logralo.

Son tempos de muller, escoita... non ó esquezas....

Vou embarcar con ilusións, por intuicións
Camiño da verdade.
Falar de pé, sen dubidar, non vou tremer,
Nen ter inseguridades.
Non esquecer nunca quen sou,
A miña personalidade.
A miña voz non vai calar,
Ao ouvir a túa hostilidade.
A forza está nas nosas mans,
Só cunha pouca de vontade.
Se niso cres tes que actuar,
Para sermos unha unidade.
Non agardar para cambiar,
Non creas ter debilidade.
Tempos de paz, como muller,
As mesmas oportunidades.

Nós non vivimos nun segundo plano,
Ninguén dixo nunca que isto fose doado,
Non queda o noso esforzo en vano,
Tódalas mulleres podemos logralo.
Nós non vivimos nun segundo plano,
Ninguén dixo nunca que isto fose doado,
Non queda ó noso esforzo en vano
Tódalas mulleres podemos logralo.

Non ó esquezas... son tempos de muller, escoita...

MANOLO IN MY MIND

FONEMAS

Do máis aló da gorxa,

dun profundo e misterioso fol, 

saíannos sons que debiamos matar. 

Repitan:

Los pájaros de Guadalajara tienen la garganta llena de trigo

Pero Lolo o do Rito dicía:

Los pajaros de Juadalagara tienen la jarjanta llena de trijo

e o mestre dáballe un pau.

A min custoume algún traballo dicir sen respirar

que había plantas monocotiledóneas

pero non dei sabido de que familia era

se é que a tiña

o toxo que douraba os montes de Galicia.

MANUEL RIVAS: Costa da morte blues, Xerais, Vigo,1995

Astarot - Airiños, airiños, aires

Airiños, airiños aires,
airiños da miña terra;
airiños, airiños aires,
airiños, levaime a ela.

Sen ela vivir non podo,
non podo vivir contenta,
que onde queira que vaia,
cóbreme unha sombra espesa.
Cóbreme unha espesa nube,
tal preñada de tormentas,
tal de soidás preñada,
que a miña vida envenena.
Levaime, levaime, airiños,
como unha folliña seca,
que seca tamén me puxo
a quentura que me queima.
¡Ai!, se non me levás pronto,
airiños da miña terra;
se non me levás, airiños,
quisais xa non me coñesan,
que a frebe que de min come,
vaime consumindo lenta,
e no meu corazonciño
tamén traidora se ceiba.

Fun noutro tempo encarnada
como a color de sireixa,
son hoxe descolorida
como os cirios das igrexas,
cal si unha meiga chuchona
o meu  sangue bebera.
Vou quedando muchiña
como unha rosa que inverna,
vou sen forzas quedando,
vou quedando morena,
cal unha mouriña moura,
filla de moura ralea.

Levaime, levaime, airiños,
levaime onde me esperan
unha nai que por min chora,
un pai que sen min n'alenta,
un irmán por quen daría
o sangue das miñas veas,
e un amoriño a quen alma
e vida lle prometera.
Se pronto non me levades,
¡ai!, morrerei de tristeza,
soa nunha terra estraña,
onde estraña me alumean,
onde todo canto miro
todo me di: "Extranxeira!"

¡Ai, miña probe casiña!
¡Ai, miña vaca vermella!
Años que balás nos montes,
pombas que arrulás nas eiras,
mozos que atruxás bailando,
redobre das castañetas,
xas-co-rras-chás das cunchiñas,
xurre-xurre das pandeiras,
tambor do tamborileiro,
gaitiña, gaita gallega,
xa non me alegras dicindo:
"¡Muiñeira, muiñeira!"
¡Ai, quen fora paxariño
de leves alas lixeiras!
¡Ai, con que prisa voara,
toliña de tan contenta,
para cantar a alborada
nos campos da miña terra!
Agora mesmo partira,
partira como unha frecha,
sen medo ás sombras da noite,
sen medo da noite negra;
e que chovera ou ventara,
e que ventara ou chovera,
voaría e voaría
astra que alcansase a vela.
Pero non son paxariño
e irei morrendo de pena,
xa en lágrimas convertida,
xa en sospiriños desfeita.

Doces galleguiños aires,
quitadoiriños de penas,
encantadores das augas,
amantes das arboredas,
música das verdes canas
do millo das nosas veigas,
alegres compañeiriños,
run-run de tódalas festas,
levaime nas vosas alas
como unha folliña seca.
Non permitás que aquí morra,
airiños da miña terra,
que aínda penso que de morta
hei de sospirar por ela.
Aínda penso, airiños aires,
que dimpois que morta sexa,
e aló polo camposanto,
donde enterrada me teñan,
pasés na calada noite
runxindo antre a folla seca,
ou murmuxando medrosos
antre as brancas calaveras;
inda dimpois de mortiña,
airiños da miña terra,
heivos de berrar: "¡Airiños,
airiños, levaime a ela!"



ROSALÍA DE CASTRO: Cantares gallegos, 1863


O 1º libro que saiu impreso integramente en galego,  case 400 anos despois de iniciarse a era Guttemberg.

AI, O AMOR! (10)

AMOR CARNAL

Gusto desmedido polos filetes de peituga de polo de granxa da periferia

AMOR ZOTAL

O que mata parásitos do presente, do pasado e do futuro.

AMOR SUECO

O que tende a pirarse

AMOR ROMANO

O que ten barriga prominente e cae de cú ao mínimo espasmo

AMOR/ODIO MACHISTA

O que ve nunha muller un polo desplumado xa limpo por dentro, listo para o consumo.

AMOR PASMÓN

O que pensa comer espaguetis recén caídos das árbores

AMOR DE NOIVO

O que casa para dar caza a un soño que deriva na casa dos pesadelos

AMOR ETÉREO

O que se ex_fuma sen graves incidencias

AMOR TOTAL

Amor por todo menos polos curas e os sultáns

AMOR FRUTAL

O que converte toda mazá en peras

nin a xenofobia
nin a misoxinia
nin os tiros na noca

MAS DELO MISMO...PARA VARIAR!

INSISTIMOS: O ESPAÑOL NON EXISTE


España tampouco
Versión para discapacitados siconíricos...para variar.
Versión emo desprovista de carga emotiva. Puro rigor científico.
Obxectividade total. Raiando no obsceno de laboratorio.


Versión sicotrónica ofisial
para súbditos en bólas
con embolia emocional.
Pura eficiencia mental.






A joderse, tío, en Arxentina tamén teñen problemas co castellanoespañol, eles prefiren o lunfardo. Quéixanse de que para escribir en correcto teñen que facelo como se estivesen nun puticlub madrileño. 


REFRÁN: A culpa non é do porco, é de quen lle dá de comer.


matadores e matados in http://www.envolventesaspalabras.info/

SEN COMENTARIOS

                                                     




                           UNHA PERNA TAPA A OUTRA

mantéñense as teses da pen-uria

1º seguir matando amores

2º flaxelando moras

previsións a curto, medio e longo prazo:

fluidez relativa na cinta transportadora

quedan destimados

todos os proxectos cooperativos

fóra de nómina

darase unicamente vía libre

aos papeis ciberimaxinarios

a loita centrarase

na detección de virus, troianos,

carrachas informáticas

e demáis parásitos

para seren convenientemente arquivados

no baúl dos recordos remotos

farase a vista gorda

co resto das ameazas

para que siga vivo o mercado

manteranse as estratexias de rigor

e todos os decorados

carta de axuste de recheo:

autopublicidade morbosa de media hora

cada cinco minutos

(aportación de Hipocrilandia)

cando se esgoten os temas persoais

diríxase á sección de recursos  e melopeas:

a bomba atómica

a pobreza e as súas miserias

a escravitude voluntaria

a rede de microchips controlados

as marabillas do futuro inimaxinable

todo tipo de políticas e ideoloxías e,

por suposto, a ineptitude conxénita dos educadores,

polo mero feito de selo

TESE BÁSICA:

manter a produción e o consumo

para garantir fluidez económica

CANDO TODO FALLE:

PLAN B:

explicitar con todo luxo de detalles

todo aquilo que non se entenda

e

colaborar sempre

na produción masiva de

incertidumes
+
anestesia pornográfica
envasada nos
laboratorios de prostitución
a domicilio.

                                         texto facilitado por saraares, in sicocartografías



amarellesbravos: CARAMELIÑO PORNONEGOCIO

amarellesbravos: SECUESTRAD@S POLA TONTERÍA DOMINANTE

amarellesbravos: ALTA CALIDADE / PABLO DE ROKHA

amarellesbravos: PAROLE...PAROLE...PAROLE

amarellesbravos: GAFIÑAS DE SOL E SOMBRA

amarellesbravos: VIDAMINAS PARAPOLLAS TETRAPLÉXICAS. BOTE PEQUENO,

GANAS ME DAN DE TROUSAR

Este pandeiro que toco

por moito que repenique

non teñas medo que rache

que é de coiro de cacique

Cando me falan de España

métome nunha disputa,

se España é miña nai

eu son un fillo de puta.

Suso Vaamonde

cantando con forza repentista na praza da Ferrería en Pontevedra

para un público entregado

nunha época en que o noso idioma

era a mellor arma 

de resistencia

contra a inquisición

do estado

Spanish nationalism is based on Catholic fundamentalism, on racism, on machismo, on militarism, on imperialism, on the absolute contempt for any language or culture that is not the official and on belligerence against nations that are part of the Spanish Kingdom.

The attempt to overcome this situation during the Second Republic was drown in blood. The legality of the II Republic only had have the support of the heroes of the International Brigades and of the Soviet Union. 

ENLACE a un blog de Bilbao exclusivamente adicado á poesía galega como espectáculo 

http://poesiagalegoaikuskizun.wordpress.com/

LINGUA MATERNA versus IMPERIALISMO LINGÜÍSTICO

Agradecementos a Gatopistola por establecer contacto con esta marabillosa banda




No ámbito do sol moribundo: relato audiovisual sen palabras sobre a morte do sol.

Fábula oriental: os cabalos do coñecemento son políglotas e como tales entenden idiomas. Alén diso saben desprazarse por todos os seus rexistros . O tigre da sabedoría capacítaos para escoller o máis adecuado en cada momento, independentemente das presións e do contexto dominante, mesmo ás veces independentemente do interlocutor, sobre todo se o interlocutor sofre de ovellismo.


E o can? Ah! caramba, esquecíao de novo. Continúa fiel . Pero está empezando a fartarse de que sempre me esqueza del. 

Todas as linguas están mortas
Mortas en mans do veciño tráxico
Hai que resucitar as linguas
Con sonoros risos
Con vagóns de gargalladas
Con cortacircuitos nas frases
E cataclismos na gramática
Érguete e anda
Estarrica as pernas anquilose salta
Lumes de risa para a linguaxe tremelicando de frío
Ximnasia astral para as linguas tolleitas
Érguete e anda
Vive vive coma un balón de fúbol
Estala na boca de diamantes motocicleta
En ebriedade dos seus vagalumes
Vertixe si da súa liberación
Unha bela loucura na vida da palabra
Unha bela loucura na zona da linguaxe
Aventura forrada de desdéns tanxibles
Aventura da lingua entre dous naufraxios
Catástrofe preciosa nos raís do verso

Vicente Huidobro

Duke Sam (feat. Reveliom do Inframundo) - O equilibrio da balanza

sabio é quen adapta as súas palabras á intelixencia dos seus oíntes


necio ou mexebo quen fala sen saber o que di e opina con ideas alleas

si, non hai que desesperar,
sempre podes dar con deus,
pois el está en todo,
iso se non dás antes
coa mente tóxica dun cabrón
que te submerxa en abismos de deseño
que el che inventa
ignorando exactamente
cal é a súa motivación
e obviando que a súa finalidade
é sempre depredadora.

A MÚSICA DO UNIVERSO / arte en acción

AQUÍ a 2ª parte

Interesantísima historia de Alfonso X O Sabio

VIDAMINAS DA RESISTENCIA

falar galego  é unha forma de resistir, con todas as consecuencias.........aiaiaiaiaiaiaiaiai!


ai! non me pises que levo gafas!                             O-O
esgazando o telón de grelos                                    }}}}}{{{{
a palabras necias oídos estereofónicos                  )))))))))
aros de cebola recheos de misterio                        000000000
non me digas mon amour, que me mareo               !!!!!!!!!
a miña mente tamén mente                                     ?????????
sal de sosa cáustica.........                                        *********
saída cara a vida ---------                                          por aquí !
se preguntan por min, dilles que eu non son:         0%

linguatatu

Equilibrio Delahoja ft All Day Green

DENDE MUROS PARA O MUNDO

COPLAS POPULARES

Adeus Muros, pequeniño,

a popa vouche virando,

non sei que me queda dentro

que os meus ollos van chorando.

Adeus Muros, pequeniño,

ben te podías loubar,

Santiago con ser máis grande

non che ten porto de mar.

Un pícaro dun lateiro

moreniña me chamou,

moreniña son por certo,

para ti lateiro non.

Algúns días algo, algo,

agora malpocadiño

xa non me queren as mozas

porque vou acabadiño.

O cabiño de Fisterra

é cabo de moita altura,

onde os barcos do rei

toman a caladura.

O río de Badernado

paseino de pedra en pedra,

cunha variña na man

e unha fita verde nela.

Adeus, que marcho do mundo

porque a terra xa me chama,

se non queres que me vaia

dáme o teu sangue, serrana.

Serres éche bo lugar.

Serres é o purgatorio

onde as almas van penar.

Tres días hai que non xanto,

senón bágoas por pan,

eses son os alimentos

que os amoríos me dan

As de Louro e as de Lariño?

para beber pola bota,

as da Virxe do Camiño!

O meu home é un ciumento

e cos seus ciúmes me mata,

ciúmes se vou a misa

ciúmes se quedo na casa

Badernado sona ten

Badernado ten a sona

de cantar e bailar ben.

se che interesa a literatura popular AQUÍ poderás atopar máis coplas muradanas clasificadas tematicamente. Para o meu ver, non teñen desperdicio. Hainas por todo o país. Son a fonte de toda literatura de autor e están intimamente ligadas ao cantigueiro popular. Toda a Península Ibérica é unha potencia mundial deste tipo de produtos culturais de transmisión colectiva e autoría anónima. Unha feliz alianza entre a música e a literatura para a cal non se neceista máis instrumento que unha voz ben afinada e un peito aberto.

O que aparece en color son nomes de lugares da contorna muradana. Para os filólogos esta é unha zona moi peculiar porque presenta numerosas subáreas dialectais de enorme interese lingüístico. É frecuente que nas coplas populares se faga louvanza da terra en que nacen así como das virtudes dos seus habitantes. Eu da predisposición da xente de Badernado para o cante e o baile dou fé por telos visto e oído. E nunca deixarán de sorprenderme. Uns apuntamentos: a última vez que oín cantar o eixo do carro foi nun camiño cara a Badernado, era una tarde poallenta e a humidade do ar imprimía un aire melancólico ao sons que circulaban. Os bois arrastraban a cámara lenta un carro cheo de herba recén cortada e a paisaxe acústica xerada quedoume gravada na memoria para sempre. Noutra ocasión pasou un home xa vello empurrando unha bicicleta das que se chamaban alí portuguesas, grande e de ferro, con enormes rodas e dinamo. Non lle apetecía pedalear e botouse a andar cantando, e cantaba:

Guadalajara en un llano

Méjico en una laguna

Guadalajara en un llano

Méjico en una laguna

donde cantaban la fe...

donde cantaban las fe...

donde cantaban la feas

porque guapa no hai más que una!

Imaxe do disco de Keltoi A nosa cinza

DOUS ENLACES
AQUÍ poderás ver un  documental etnográfico sobre o carro do país realizado no ano1941. Titúlase O carro e o home, tamén está en youtube en dúas partes. A disfrutalo!

1 DE ABRIL: O DEREITO A DIVERTIRSE NO TRABALLO

Esta é unha resposta paródica aos politiquiños españois que aínda manexan vellos tópicos sobre os galegos. Este vídeo vai adicado a Rosa Díez , Aznar, Rajoi e todos aqueles ananos mentais que necesitan recorrer a Galiza para amosar os seus saquiños cheos de prexuízos. Botade pola boca para fóra o que queirades. Sempre esteredes dicindo quen sodes!

GALICIAN'S DECREPIT? JA, JA, JA!

DECRÉPITO DEL GALEGO. DECRÉPITO DO GHALLEJO. GALICIAN'S DECREPIT

Os galegos e galegas falarán español de luns a mércores e inglés xoves e venres, reservándose o galego para as bebedeiras e fins de semana.

Traslado dos restos da Lingua Galega ao Panteón de Galegos Ilustres.

Manual de gramática trilingüe para cada fogar galego.

Todas as materias troncais serán impartidas en español, coa excepción detraxe, paxe e garaxe.

Traslado da celebración do Día das Letras Galegas para o 30 de febreiro.

O himno galego pasará a chamarse God Save The Rumorosos e promoverase o seucoñecemento en inglés, chinés e ruso culto.

O programa Luar pasará a chamarse Moonlight Shadow.

Creación en todas as empresas galegas dun descanso de 10 mm ás cinco do serán para tomar o té

Para garantir o plurilingüismo no Parlamento de Galicia, os deputados do PP falarán en español, os do PSOE en inglés e os do BNG en galego.

Creación dunha nova canle autonómica de TV que emitirá as 24 horas a programación da BBC.

Promoverase a fonética inglesa con acento texano, para o cal se provocará no alumnado unha parálise inducida do beizo superior.

Para evitar a contaminación lingüística, o alumnado de Primaria non poderá pasar na aldea máis dunha fin de semana.

STOP ao fracaso escolar. As familias de alumnos e alumnas que suspendan máis de 5 materias terán dereito a unha entrevista no xornal El Mundo para se xustificar afirmando que a culpa é de que as clases se imparten en galego.

Asina o documento o partido BLOQUESOCIALISTAPOPULAR.

lección de fascismo franquista
Castelao
Galiza mártir

ASÍ FALOU MARÍA SABINA

Cántico ancestral oral


Son a muller que soa nacín
son a muller que soa caín
son a muller que agarda
son a muller que examina
son a muller que mira cara adentro
son a muller que busca debaixo da auga
son a nadadora sagrada
porque podo nadar no grandioso


Son a muller lúa
son a muller que voa
son a muller aerolito
son a muller constelación guarache
son a muller constelación bastón
son a muller estrela......dios
porque veño percorrendo os lugares
dende a súa orixe
son a muller da brisa
son a muller rosada fresca
son a muller da alba
son a muller solpór
son a muller que agroma
son a muller arrincada
son a muller que chora
son a muller que chifla
son a muller que fai soar
son a muller tamborista
son a muller trompetista
son a muller violinista
son a muller que alegra
porque son a pallasa sagrada

son a muller pedra de sol
son a muller luz de día
son a muller que fai mudar
son a muller do céo
son a muller de ben
son a muller pura
son a muller espírito
porque podo entrar e podo saír no reino da morte

son a muller que chucha
son a muller que limpa
son a muller que cura
son a muller herbeira
son a muller sabia en linguaxe
porque son a muller sabia en medicina

non sei en que ano nacín
pero a miña nai, Mª Concepción, díxome
que foi unha mañá do día en que se celebra a virxe Madanela

ningún dos meus antepasados coñeceu a súa idade

O lugar en que agora vivo chámase Cerro Fortín, arriba do barrio misteco, dende onde pode verse alá abaixo a pequena poboación de Guathla. Non coñecín ben o meu pai, pois cando eu tiña tres anos e a miña irmá Mª Ana catro ou cinco, el morreu. Nin os feiticeiros, nin os curandeiros, nin os sabios puideron sandalo. Pobre. Morreu convertido en guajolote porque morreu cheo de grans no pescozo. A miña irmá e máis eu fomos as únicas dúas fillas do nosos pais. Sufrimos moito porque non tiñamos nada, só fame, só frío. Creo que a nosa vontade de vivir era moi grande, máis grande que a vontade de moitos homes. A vontade de vivir mantíñanos loitando día con día para finalmente conseguir algún bocado que aliviase a fame que tiñamos.

Fumemos cigarro e fumemos o corazón de deus!
Sei tomar cervexa e fumar cigarro.
Sei tomar cervexa, sei tomar café e sei fumar cigarro

Vivo porque sei traballar
por iso cheguei a vella
semento millo
se hai feixóns para comer é polas miñas mans
porque traballo para mercar cervexas e cigarro
traballo dende o mencer

Vou polo mundo sen nada
ata fun mordida nun brazo.
Xa quixera subir ao máis alto da montaña e berrar
onde quedou aquilo? Lástima de min!

Mª Ana e máis eu coidabamos no monte as nosas galiñas para que non fosen vítimas de gabiáns e raposos. Un día, estabamos sentadas baixo unha árbore cando puiden ver ao alcance da man varios fungos. Lembro que os avós falaban destes fungos con gran respecto. Chamábanos cousiñas ou santos. Eu chámoos nenos santos. Levei os fungos á boca e masqueinos. O seu sabor non era agradable. Polo contrerio, eran amargos, con sabor a raíz, a terra. A miña irmá Mª Ana, observándome fioxera o mesmo. Despois de comermos os fungos sentiámonos mareadas como se estivesemos borrachiñas e empezamos a chorar. Máis tarde sentiámonos ben, sentiamos que os fungos nos falaban, oiamos unha voz, unha voz que viña do outro mundo. Era unha voz doce, pero autoritaria á vez, como a voz dun pai que quere os fillos pero críaos con forza. Eu sentín que todo o que me rodeaba era deus. Sentía que eu falaba moito, e que as miñas palabras eran fermosas. Tempo despois souben que os funfos daban sabedoría, que curaban enfermidades e que a nosa xente había moitísimos anos que os tomaban, que teñen poder, que eran o sangue de cristo. Aos nenos santos hai que terlles respecto. As persoas que apañan os nenos santos deben estar limpos de corpo e de espírito, non deben ter contacto sexual, non deben asistir aos velorios para non contaminarse do ar impuro dos mortos.

Un día miña nai, sen consultarme, ordenoume xuntar a miña roupa dicindo que a partir dese momento xa non lles pertencía máis. Agora pertences a este rapaz que será o teu home. Vai con el, aténdeo ben. Xa es unha mulleriña. Así é o costume. Eu tería 14 anos. Nos primeiros días da miña nova vida, sentín medo porque non sabía o que pasaba. Máis tarde resigneime. Co paso do tempo quíxenlle abondo ao meu home. Chamábase Serapio Martínez. Era un chaval de vinte anos. Con orgullo podo dicir que sabía ler e escribir. Adicábase ao comercio da fiacha vermella e negra que se usa para bordar os bipiles que vestimos as mulleres. Tiven marido durante seis anos. Ao igual ca a miña nai, enviuvei ao vinte anos de idade. Con serapio tiven tres fillos: Catarino, Bibiana e Apolonia. Nunca comín os nenos santos mentres vivín con Serapio. De acordo coas nosas crenzas, a muller que cura non debe ter tratos cos homes. Os que van desvelarse non deben ter trato sexual durante catro días antes e catro días despois da velada. A condición debe cumprirse fielmente. Doce anos despois de quedar viúva, un home chamado Marcial Carrera empezou a pretenderme. En realidade, eu non tiña necesidade de ter home, pois eu sabía manterme por min mesma. Eu sabía traballar. Marcial Carrera insistía, pasaron os días, eu pensábao. Era un pretendente, non semellaba home de traballo. É máis, tiña fama de desobrigado e borracho. Pero á fin, accedín. Puxen as miñas condicións. Se Marcial quería muller, el debía vir á miña casa; porque non ía mudar a miña nai, os meus fillos, o meu petate, as miñas potas, os meus sachos e os meus paquetes á súa casa. Arreábame con frecuencia e facíame chorar. Non lle gustaba traballar no campo. Nos trece anos que vivín con Marcial tiven seis fillos. Morreron todos, só sobreviviu a miña filla Aurora. Os meus fillos morreron de enfermidade ou asasinato. A Marcial, ao igual que ao meu primeiro marido, Serapio, gustábanlles as mulleres. Os fillos dunha señora con quen tiña relacións golpeárono e ferírono con machete. Bañado en sangue, morreu tirado no camiño.

O ter quedado viúva de segunda volta facilitou que me decidise enfrontar o meu destino. O destino que se me fixara dende antes de nacer. Ser sabia. O meu destino era curar. Curar coa linguaxe dos nenos santos. Pero algo me detiña, como se fose medo de entregarse un ao que foi destinado.

Os nenos santos fálanme, aconséllanme. Dinme como debo sandar os enfermos e apréndenme a linguaxe que falo nas veladas. E toda a miña linguaxe está no libro que me foi dado.

Son a que le,
son a intérprete
ese é o meu privilexio. A xente vén a min para que cure os seus enfermos. Veñen en busca de curación os que foron enmeigados por trasnos, os que perderon o espírito por un susto no monte, no río ou no camiño. Por iso pregunto aos enfermos, o día que te mancaches, onde foi?, que pasou?, non sentías que o teu corpo non tiña espírito? que o teu corpo ía baleiro?. Ou nos teus soños, a que lugares chegas?

Cando durmimos o espírito vaga ceibe, vai onde quere ir. O espírito convértese en zacuache, en tigre ou en zopilote. Convertido en animal, o espírito viaxa a lonxanos lugares, o espírito regresa cando acordamos.

Os nenos santos curan as chagas, as feridas do espírito,
o espírito é o que enferma,
os fungos tómanse de noite
para iso celébrase a velada.

Antes de iniciar a velada, pregunto o nome do enfermo. Mª Roberta, veciña e amiga, queimou o pé con auga fervendo. Se o enfermo non me di a verdadeira causa do seu mal,eu adivíñoo. As miñas palabras obrigan a maldade a saír, as miñas palabras obrigan a erguerse aos difuntos

Inicio a cerimonia fronte as imaxes dos santos. O enfermo e máis eu comemos algúns pares de fungos. Ás veces persoas que están presentes tamén toman os seus pares. Déixome levar. Non opoño resistencia e caio nun pozo profundo, interminable. Sinto unha especie de vertixe. Cando os nenos santos traballan dentro do meu corpo fálolles. Pídolles o favor, que nos bendigan, que nos amosen o camiño, a verdade, a curación. Que nos dean o poder de rastrear as pegadas do mal para acabar con el. Dígolles aos fungos " o teu sangue tomarei, o teu corazón tomareiporque a miña conciencia é pura como a túa

porque en min non hai bruxaría

non hai cólera

non hai mentira

porque non teño lixo, porque estou limpa,

non teño po.

Son a muller que nada no sagrado

Muller águia dona son

Muller gabián dona son

Muller thacuache dona son 

Muller thacuache sagrada son

Es gran? es pruído? es cambra?

Son a muller reloxo

porque ti tes o teu reloxo

son  a muller que mira dentro

a  muller que examina

Fala, para iso estás aquí.

Xa non aguanta o meu corazón. Vou cansa.

A miña filla Apolonia axúdame a rezar ou a repetir a miña linguaxe durante as veladas. Fala e di o que sabe. Home sagrado de casa e de sombra. María Sabiniña. 

Camiño dos teus pasos, dos teus pés. 

No camiño das túas mans, Mª Sabina. 

Ata debaixo das túas mans e dos teus pés. 

Ata debaixo dos teus ollos e da túa boca. 

Ata debaixo das túas pegadas e das túas unllas.

Ata debaixo do teu bastón.

Estrela cruz

estrela grande

Nai de leite e rosada fresca

Nai de leite e de peitos.

Ata debaixo das túas mans e dos teus pés.

Muller gabián dona son

Muller águia dona son

Como foi que naceu?

Como foi que caeu?

Tiremos e reguemos por todos lados.

Xunto á túa lareira

Xunto as pedras da túa lareira, co noso san pedro, cos nosos santos está Mª Roberta.

Alí na túa lareira

nas pedras da túa lareira.

Alí dentro da túa casa, dentro da túa sombra.

Muller de traballo, muller de cariño.

Muller de auga salgada

Muller de suor

Muller marchante.

Como foi que veu esta enfermidade?

Di: como foi que esto sucedeu?

Para min non é un xogo facer veladas.

Nas veladas pídenselle favores ao señor das montañas, dos ríos e dos mananciais.
El ten o poder para dar cos espíritos pero tamén sabe sandar as enfermidades se se lle pide
ofértaselle baixo lote de galiñas a cambio de que devolva os espíritos que levou, págaselle con cacao, ovos, copal e pluma.

Sabio en linguaxe, sabio en todo
13 pantalóns, 13 camisolas

nome de 13 pantalóns

pobre de ti
pouco a pouco sandarás
pouco a pouco sandará o meu corpo
é certo o que di a linguaxe
non estás doente, Mª Roberta.

Si, estou conforme
guerra á enfermidade!
vén cos xenerais e cabos
sarxento! comandante!
Teño os meus 13 xenerais
Raimundo, non é?
Veño con todos
traio os meus trece gabiáns.
Cantos sexan. Teño moitos tlacuaches.
Home, home, home
veño con 13 xenerais
sei beber e sei fumar
pero isto
muller de guerras! mira
non é sabio calquera
como é que son a muller sabia?
ausculto e examino
ladra o can policía
Xesús Cristo! miren agora.


Síntome máis aliviada, xa está ben para min.
Aínda che falta! Agora fala ti.
Para isto nos saudamos hoxe
que inmensa marabilla é esta!
Que inmensa marabilla!


Tiven problemas.
Recibín golpes, e mesmo dúas balas de revólver entraron no meu corpo
cando me interpuxen para que un borracho non puidese asasinar o meu fillo Catarino,
sobrevivín aos ataques que veciños e familiares fixeron contra o meu corpo
chegaron a queimarme a casa e roubáronme o pouco que teño
xa vou vella e enferma
respiro con dificultade, canso moito.
Non falo moito porque a miña boca perdeu algúns dentes e avergóñame ester desdentada.
Pídolle a deus que me bendiga
pido bondade a cada día
pido bondade para o mundo
neste mundo onde tamén hai maldade e discordia
este mundo on de a xente pelexa por calquera cousa

sei que pronto vou morrer
pero estou resignada
morrerei no momento que deus queira
sufrín e sigo sufrindo
sempre fun pobre, pobre vivín e pobre morrerei
coñezo o reino da morte
porque cheguei aí
é un lugar no que non hai nin un mínimo ruído
porque o ruído,por mínimo que sexa, molesta.
Na paz dese reino vexo a deus e a Benito Juárez

MARÍA SABINA

Nota:  falta un fragmento.